De onderliggende betekenis van kleuren in kleding doorheen de politieke geschiedenis

Na een tumultueus jaar en een hectische campagne werd Joe Biden op 20 januari 2021 officieel de 46e president van de Verenigde Staten van Amerika en Kamala Harris zijn vicepresident. Zij aan zij beklommen ze de trappen van het Amerikaanse Capitool en in al de formaliteit van de ceremonie viel op hoe de kleding belangrijke symbolische boodschappen overbracht. Wat kunnen we afleiden uit de paarse jas van Kamala Harris en de blauwtinten? De inauguratie biedt ons de kans om dieper in te gaan op het idee dat de kledingkeuzes van politici stilzwijgende politieke boodschappen kunnen uitdrukken.

Op de trappen van het Capitool droeg Kamala Harris een felpaarse jas, ontworpen door de Afro-Amerikaanse ontwerper Christopher John Rogers, terwijl first lady Jill Biden een blauwe tweedjas droeg met fluwelen kraag. Dit laatste item is van de hand van Alexandra O'Neill, de vrouw achter het merk Markarian, dat met zijn op maat gemaakte stukken ingaat tegen verspilling in de mode-industrie. Als we verder kijken dan het kledingoppervlak, kunnen we aannemen dat de kleur paars — zijnde de combinatie van rood en blauw — staat voor het verlangen naar een eengemaakt land, bevrijd van de polarisering tussen de aanhangers van de twee belangrijkste politieke partijen, de Democraten en de Republikeinen. En terwijl het podium werd gedomineerd door blauw in al zijn schakeringen, kunnen we ons de vraag stellen of die keuze werd gemaakt om het beeld op te roepen van een serene en stabiele samenleving zoals die zich in de komende vier jaar opnieuw zou moeten vormen. Bovendien lijkt het erop dat de ontwerpers ervoor kozen om enkele politieke krachtlijnen van de nieuwe regering te weerspiegelen, zoals het bevorderen van zowel de Amerikaanse economie als een inclusieve samenleving en ook het aanpakken van ecologische kwesties.

In het begin van de 20ste eeuw vochten vrouwenorganisaties actief om stemrecht te krijgen en hielden ze straatprotesten waarbij ze pleitten voor verandering. Om hun plaats op het politieke terrein op te eisen, kozen de zogenoemde suffragettes bewust voor een strategie van aanpassing aan de toen heersende normen en idealen inzake mode en vrouwelijkheid, terwijl hun provocerend lef beter tot uiting kwam in hun toespraken en acties. Wie deelnam aan openbare protesten moest lange witte jurken dragen. Door hun helderheid zouden die er namelijk uitspringen op zwart-wit foto's. Bovendien was dit een kledingstuk dat iedereen zich kon veroorloven, zodat elke vrouw, los van sociale status, kon deelnemen aan de mars. Daarnaast droegen suffragettes, om hun beweging vaart te geven, een drietal kleuren die elk een eigen symboliek hadden. Paars vertegenwoordigde hun loyaliteit ten aanzien van de beweging, terwijl wit stond voor zuiverheid. Beide kleuren waren vaak vergezeld van goud of groen, als teken van hoop. Die opvallende kleuren doken op in vele accessoires, zoals sjerpen, broches en hoeden. Stuks die niet alleen een politieke affiliatie weerspiegelden maar ook in stilte gedeelde waarden en solidariteit met alle vrouwen uitdroegen.

Doorheen de geschiedenis vinden we in de politiek vele referenties aan de witte jurken van de suffragettes. In 1968 kleedde Shirley Chisholm zich in het wit toen zij als eerste zwarte vrouw werd verkozen als lid van het Amerikaans Congres. En bij de State of the Union-toespraak van 2019 droegen alle Democratische vrouwen wit, als hulde aan hun voorgangsters. We kunnen ons ook afvragen of de paarse jas van Kamala Harris en het witte Carolina Herrera-pak dat ze droeg tijdens haar overwinningsspeech, geen directe verwijzingen zijn naar de kleurcode van de suffragettes.

De talrijke op maat gemaakte jurken van koningin Elizabeth II vormen beslist een rijke en kostbare collectie modeartikelen, maar toch getuigen ze vooral van de politieke positiebepaling van het Verenigd Koninkrijk. In haar jonge jaren was de koningin dé representatieve figuur van de Britse diplomatie en uiterste zorg werd besteed aan haar voorkomen op officiële bijeenkomsten. Haar jurken waren vaak uitvoerig verfraaid met visuele blikvangers die de belangen van het Britse Rijk vertolken, zoals de nationale symbolen of kleuren van het bezochte land. Zo droeg koningin Elizabeth II, tijdens een ontmoeting met de Chinese leider Deng Xiaoping voor een cruciaal gesprek over de toekomstige Britse betrekkingen met Hongkong, een jurk versierd met borduursels van de Chinese nationale bloem. Haar respect voor China en haar goede bedoelingen moest ze niet meer onder woorden brengen: alles werd in één oogopslag duidelijk via visuele symbolen.

In de ochtend van 22 november 1963 landden John F. Kennedy en zijn vrouw Jacqueline in Dallas voor een officieel bezoek. De zon scheen fel en Jackie glimlachte naar de camera's met bloemen in haar armen. Ze droeg een roze Chanel-pakje (met bijpassend pillbox-hoedje) dat niet uit Frankrijk kwam; het was een officiële reproductie gekocht bij Chez Ninon in New York.

Ze reden door de stad toen Kennedy twee kogels in het hoofd kreeg en in elkaar zakte op de achterbank. Jackie klampte zich vast aan haar man tot aan het ziekenhuis en besmeurde zo haar mantelpakje helemaal met zijn bloed. Een half uur na aankomst werd de president doodverklaard.

Tot de volgende ochtend weigerde Jackie om haar pakje uit te trekken. Nationale en internationale media stonden vol van de moord op de president en de gruwel in Jackies ogen en de bloedvlekken op haar mantelpakje waren daarbij een sterk beeld. De foto's werden massaal verspreid en Jackie zelf, zich ongetwijfeld bewust van al die aandacht, zei: "Ik wil dat ze zien wat ze Jack hebben aangedaan." Het toeval wilde dat de vrolijke tint van het pakje scherp het contrast in de verf zette tussen de feeststemming 's ochtends en de daaropvolgende wereldwijde staat van rouw. Zo werd het pakje willens nillens het symbool van een door verdriet geteisterde natie of toch alleszins politieke familie. Zowel de kleur als de snit raakten nooit meer los van die historische connotaties: ze werden het zinnebeeld van die tragische herinnering uit de Amerikaanse geschiedenis.

Met het verstrijken van decennia en eeuwen hechten steeds meer connotaties zich aan kleuren, wat leidt tot een brede waaier aan betekenissen. Ze zijn als metaforen waarvan de betekenis vatbaar is voor interpretatie, maar die in elk geval associaties oproepen. De kleur van kleding is voor politici een krachtig middel om in hun publieke optredens een subtekst te injecteren. Kleuren moeten dan ook geïnterpreteerd worden binnen culturele en historische contexten en referentiesets. Zoals we zagen grepen vrouwen die connotaties vaak aan om via hun uiterlijk hun mening te laten doorschijnen, hoewel dat niet gendergebonden is en het lijstje kan worden aangevuld met vele andere voorbeelden. Het lijkt er gewoon op dat vrouwen in de politiek in staat zijn mode te gebruiken als vervanging van woorden die ze niet kunnen uitspreken en dit door te spelen met de visuele media-aandacht die ze krijgen.