Internationale Vrouwendag: IO Van Oostveldt tussen kleding en kunst

'Geometrically Wired' biedt een blik op de veelzijdige creativiteit van IO Van Oostveldt, Belgisch kunstenaar en ‘vrouw van’. De tentoonstelling toont tegelijk hoe het traditionele rollenpatroon haar als kunstenaar in de schaduw deed belanden, en op het zijpad van de mode.

IO Van Oostveldt (°1928) was getrouwd met Belgisch kunstenaar Mark Verstockt. Ze ontmoetten elkaar op de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Al van bij de eerste kennismaking, delen ze een fascinatie voor geometrie: “Ik was alleen in de klas en er kwam een jonge kerel binnen die vroeg: ‘Is dat hier voor het zesde jaar?’”, herinnert ze zich. “Ik had een kader vast - een vierkant waarop ik een doek probeerde te spannen. Dat lege vierkant was de aanleiding voor onze eerste conversatie. Dat vierkant heeft ons hele leven bepaald.” Na hun huwelijk in 1953 neemt haar carrière een andere wending, want ook in het artistieke milieu gold het traditionele rollenpatroon: “We studeerden samen aan de Academie, maar toen er kinderen kwamen, zei hij: ‘Er kunnen geen twee kunstenaars in een huishouden zijn...’ En wie is dan die kunstenaar?”, lacht ze. IO neemt de zorg voor het gezin op zich en begint zelf kleding te maken uit financiële overwegingen.

Als koppel maken ze al snel deel uit van de internationale kunstscène. Zijn tentoonstellingen reizen de wereld rond. IO helpt Mark met de voorbereiding van doeken en de uitvoering van monumentale werken. Maar het is ook IO die het huishouden runt, én een creatieve oplossing vindt voor het krappe gezinsbudget: “Twee kunstenaars, drie kinderen: er moest wel een beetje geld binnenkomen. Bovendien was ik niet tevreden met de mode die je toen in de winkels zag. Dus begon ik zelf wat te prutsen”. IO’s experimenten passen in de tijdsgeest. Midden jaren 60 werd mode immers jeugdiger en creatiever. De geometrische vormentaal – ook aanwezig in de kunst van Mark Verstockt – werd door Pierre Cardin en André Courrèges vertaald naar mode. “Ik was een buitenbeentje, geen echte modeontwerpster - ik had daar geen pretenties over. Ik wilde altijd dingen proberen”, benadrukt IO. “Van naaien kende ik alleen de basics, niets meer. Maar vrouwen gingen in die tijd nog niet werken, in mijn omgeving vond ik er meteen een tiental die enthousiast waren en bij mij wilden komen naaien en breien. Zo is het allemaal begonnen...”

Eind jaren 60 begint ze te experimenteren op de breimachine. De creaties doen denken aan het breiwerk van tijdgenoot en ontwerper Ann Salens maar dan met monochroom kleurgebruik en geometrische lijnen: “Ik wilde het niet moeilijk maken en werkte met vierkanten en cirkels, soms driehoeken. Alles moest ook makkelijk zijn, zoals een poncho voor over je andere kleding als je ’s avonds nog ergens naartoe moet”. Ze maakt daarnaast nog felgekleurde satijnen of fluwelen handtassen met applicaties als stoffen vogels, bloemen en kant. Haar ontwerpen vallen dan ook op wanneer ze met Mark vernissages bezoekt, en de bestellingen lopen al snel binnen. Haar klanten zijn vooral kapitaalkrachtige middenklassevrouwen die willen betalen voor iets unieks.

Lurex, pailletten, glitter en glans: de seventies staan synoniem voor disco fever. Bij de kerstboom krijgt IO het idee voor een glitterdraad: “Ik zag de slinger glinsteren in de boom en dacht: ha, daar wil ik misschien ook wel eens iets mee breien. Ik probeerde het en dat zag er goed uit. Daarop trok ik naar een fabriek met de vraag of ze de draad op zo’n manier konden produceren dat het ook prettig aanvoelt om te dragen. Ze zeiden meteen ja en waren heel enthousiast”. IO financiert het project en na lang experimenteren verkrijgen ze een chenille-garen met glittereffect. Daarbij houdt de getorste basisdraad kleine stukjes lurex vast. Daarop volgt echter de teleurstelling. Wanneer ze de collectie wilt commercialiseren, blijkt dat de fabrikant het garen inmiddels ongevraagd op de markt heeft gebracht.

IO bergt daarop ontgoocheld haar modeambities op en tegen het einde van de jaren 80 legt ze zich opnieuw vooral toe op beeldende kunst: “Ik heb nog een aantal dingen gemaakt, waaronder een trouwkleed op basis van vele vierkanten. Wij waren met geometrie bezig hé, dan ga je daarmee verder...” Het ontwerp voor een kimono met baksteenmotief werd in de jaren 1990 nog uitgevoerd als blouse in gezeefdrukte voile. In haar ontwerpschetsen zie je de fascinatie voor geometrie en recuperatiematerialen nog sterker terug dan in de silhouetten. Want ondanks de traditionele rolverdeling was er wel steeds een wederzijdse beïnvloeding tussen het werk van IO Van Oostveldt en Mark Verstockt.

'Geometrically Wired. IO Van Oostveldt tussen kleding en kunst' loopt van 25 februari tot en met 30 juli 2023 in MoMu. Meer info en tickets vind je hier