Dag van de Duurzaamheid: Naar een duurzame museumwerking

MoMu probeert ook te werken aan betere duurzaamheid in het depot, waar de museumcollectie bewaard wordt. Door te investeren in (duurder) steviger verpakkingsmateriaal, dat langer meegaat, probeert MoMu de ecologische voetafdruk te verkleinen. Daarom werd ervoor gekozen om het overmatige gebruik van zijdepapier als verpakkingsmateriaal, dat jaarlijks moet vervangen worden wegens verzuring, te verminderen door te werken met meer duurzame materialen zoals ongebleekt katoen en opgevulde tricot rollen. Ook zuurvrije dozen met een kortstondige levensduur worden vervangen door lades en rekken, die levenslang meegaat.

Daarnaast wordt door recyclage een meer duurzame mannequinage van de mannequins mogelijk. Zo werden er jumpsuits en bumps and lumps op maat gemaakt voor de poppen, die elke tentoonstelling hergebruikt kunnen worden. Bovendien wordt elk onderdeel van de mannequinage gerecycleerd, door er na afloop van een tentoonstelling ondersteuningsvormen uit te halen die geschikt zijn voor de bewaring van andere objecten. MoMu kocht onlangs ook nieuwe mannequins aan, die inzetbaar zijn voor elk type silhouette en dus steeds hergebruikt kunnen worden bij iedere tentoonstelling.

Ook binnen haar tentoonstellingen wil MoMu een beperkte ecologische voetafdruk produceren. Bij het uitwerken van een scenografisch ontwerp van een tentoonstelling is ‘hergebruik en duurzaamheid’ een belangrijk beoordelingscriterium. Daarnaast wordt er bij iedere tijdelijke tentoonstelling bekeken welke materialen opnieuw ingezet kunnen worden. MoMu weigert om tentoonstellingen te maken die niet bijdragen aan de vraag hoe we duurzamer kunnen zijn.

In de tijdelijke tentoonstellingsruimte op het gelijkvloers werd enkele jaren geleden reeds een unieke vitrine gebouwd, die tijdens iedere nieuwe tentoonstelling hergebruikt kan worden. De vitrine is zo ontworpen dat ze op verschillende manieren kan omgebouwd worden met zo min mogelijk ingrepen.

MoMu sensibiliseert over duurzaamheid door haar publieksprogramma. Specifiek focust de dienst publiekswerking op tal van manieren op bewustwording rond duurzame mode. Zo ontwikkelden zij een Fashion & Sustainability Walk – een stadswandeling langs de Antwerpse modeplekken over de vele facetten van duurzaamheid. Deze rondleiding kan geboekt worden door scholen en groepen, en wordt ook maandelijks één keer georganiseerd voor individuele bezoekers. In 2023 plande MoMu deze tour in voor het programma van een event van de Europese Unie, die een campagne deed rond textiel en duurzaamheid, waar MoMu mee partner van wordt.

In 2023 transformeerde de publiekswerking deze rondleiding naar een interactieve presentatie voor secundair onderwijs. Daarnaast ontwikkelde de dienst publiekswerking ook een lesmap Propere Kleren voor secundair onderwijs.

Duurzaamheid is bovendien een thema in alle geplande workshops. De aangeboden workshops raken thema’s aan als upcycling, hergebruik en recyclage van oude kledij. Ook naar uitvoering van deze workshops wordt er telkens gewerkt met gerecycleerd materiaal als basis.

Sinds de heropening van het museum in 2021 werd de studiecollectie geïntegreerd in de werking van de MoMu-bibliotheek. Deze studiecollectie biedt heel wat kansen om uiteenlopende doelgroepen aan te spreken. Een nauwe samenwerking tussen de publiekswerking en de bibliotheek is daarom vanzelfsprekend. Ook voor de Fashion & Sustainability Talk is dit het geval. Aan het einde van deze interactieve presentatie krijgt de (school)groep telkens een sneakpeek in de studiecollectie van de MoMu bibliotheek, waar ze archiefbeelden uit de presentatie live kunnen bekijken. Ook in de interactieve workshop Identi(tijd) wordt er aandacht besteed aan kledingrecyclage en duurzaamheid in de kledinggeschiedenis.

Daarnaast zet de bibliotheek heel hard in op bewustwording rond duurzaamheid en het belang van recycleren bij haar bezoekers. Zo werd er een rubriek over duurzaamheid en hergebruik binnen mode en textiel in de leeszaal geïnstalleerd, en wordt kladpapier herwerkt als notitieblaadjes voor leeszaalbezoekers.

MoMu werkt ook aan doordachte & duurzame bewaring van haar museumcollectie. Een duurzaam depot omvat ook het onderzoeken en implementeren van meer duurzame manieren van bewaren en verpakkingsmaterialen. MoMu bewaart haar bibliotheekcollectie zo duurzaam mogelijk: een groot deel van de collectie werd verpakt in dozen, mappen en kaften die langer houdbaar zijn.

Duurzaamheid begint bij onszelf. MoMu maakt de museummedewerkers bewust van de rol die ze hebben en het verschil dat ze kunnen maken. We maken hen bewust door de 6 R’s consequent te hanteren als toetsingskader voor duurzaamheid: refuse (kies ervoor om niet-ecologisch verantwoorde producten niet aan te kopen), reduce (probeer afval te vermijden), reuse (hergebruik materiaal), repurpose (geef iets oud een nieuw leven), recycle (sorteer afval) en raise awareness (creëer bewustwording bij een breed publiek).

De medewerkers van MoMu nemen deze aandachtspunten ter harte en proberen met kleine ingrepen een verschil te maken. In de personeelskeukens is een drinkwatersysteem voorhanden met gefilterd gekoeld en bruisend water zodat hervulbare drinkflessen en waterkannen tijdens vergaderingen kunnen hergebruikt kunnen worden. Sinds het voorjaar 2024 werkt MoMu met een deelschap in de gedeelde koelkast voor het personeel. Voedingswaren die niet meer tijdig kunnen geconsumeerd worden, kunnen op dit schap geplaatst worden en opgegeten door een collega. Zo probeert MoMu te zorgen voor zo min mogelijk voedselverspilling en bijgevolg een vermindering van onnodige afvalproductie.

Ook digitale data verbruiken heel wat energie. MoMu organiseert jaarlijks een digitale clean-up van de bestanden, om zo haar hoeveelheid en grootte ervan te beperken.

Het MoMu Café wil haar ecologische voetdruk zo minimaal mogelijk houden en kiest bewust voor plantaardige producten. Uit verschillende studies blijkt dat het gemiddelde veganistische dieet tot 60% minder broeikas uitstoot. De vergelijking tussen een plantaardig dieet en een dieet met een gemiddelde hoeveelheid vlees (50 tot 99 gram per dag) laat zien dat een plantaardig dieet de uitstoot ongeveer halveert.

Alle takeaway verpakkingen van het Café zijn composteerbaar, de plantaardige melk wordt alleen in grote hoeveelheden (per pallet) aangekocht om transport te reduceren en 80% van de ingrediënten zijn biologisch en worden rechtstreeks bij lokale boeren gekocht. Gezien alles vers en in kleine productie gemaakt wordt, heeft het MoMu Café weinig tot geen waste. Bovendien heeft het MoMu Café een ‘specialty coffee’, die garant staat voor biologische teelt, eerlijke prijzen en correcte werkomstandigheden.

Textiel en kunststoffen zijn zeer gevoelig aan temperatuur en vochtigheid. MoMu monitort daarom een gepast klimaat in het museum, maar wijkt daarbij toch wat af van de opgelegde normen. Er werd immers gekozen om te werken volgens de bizot normen, waarbij seizoensgebonden temperatuurschommelingen worden toegelaten. Hierdoor is het warmer in de zomer en kouder in de winter, zodat er minder moet worden afgekoeld of verwarmd.

Daarnaast gebruikt MoMu groene energie in de externe opslagplaats, die wordt aangeleverd door de verhuurder Katoennatie, en zoekt ze verder naar mogelijke ‘groene investeringen’ in haar gebouwen. Na de meest recente verbouwingen van het museum werden bijvoorbeeld al enkele noodzakelijke aanpassingen gedaan om het gebouw gezonder en groener te maken. Regenwater wordt nu opgevangen, er is een betere isolatie en LED-verlichting.

Verder staat er voor de bezoekers op –1, bij de lockers en toiletten, een drinkwatersysteem met gefilterd gekoeld en bruisend water. Hier kunnen bezoekers hun herbruikbare drinkfles vullen of een herbruikbaar bekertje gebruiken voor een verfrissing.